Er zijn grote tekorten aan vakbekwame docenten scheikunde, natuurkunde, wiskunde en biologie. Scholen plaatsen massaal vacatures, waarop reacties soms totaal achterwege blijven. Het gaat inmiddels zo ver dat er in sommige gevallen onbevoegde docenten voor de klas staan. 55-plussers kunnen het lerarentekort opvangen en de verschraling van het onderwijs tegengaan.

Door: Heinze Baars, directeur GoudGrijs

In het nieuws hoor je veel verhalen voorbijkomen van 55-plussers die bijna niet meer aan een baan komen. In verzadigde sectoren zit men niet te wachten op die ‘versleten oude man’ of die ‘vrouw die niet eens met een iMac overweg kan’. Een verkeerd beeld; de 55-plussers van nu zijn niet de 55-plussers van vroeger. Het zijn mensen die midden in het leven staan, actief zijn en hun kennis en ervaring graag inzetten. In het onderwijs komen ze daar nu achter. De sector kent grote lerarentekorten, vooral in de exacte vakken, en ontdekt steeds meer de kracht en het nut van een oudere werknemer.

‘We lossen het zelf wel op’

Tot voor kort was het voor scholen niet gebruikelijk om een bureau in te schakelen op zoek naar geschikte docenten. Twee jaar geleden was de tendens nog dat scholen het zelf wel zouden oplossen. Daar is al een grote slag in gemaakt. Schoolbesturen worden geconfronteerd met zulke personeelstekorten, dat ze hun blik steeds meer beginnen te verruimen. Zeker de scholen die niet in een prachtig gebouw op een toplocatie zitten, of die niet zo hoog staan aangeschreven, merken hoeveel pijn en moeite het kost om geschikte docenten te vinden.

Lerarentekort verplaatst zich

De arbeidsmarkt in het onderwijs is sterk aan het veranderen. De afgelopen jaren heeft de markt zich net iets anders ontwikkeld dan verwacht. Een aantal jaar geleden werd er geroepen dat de zware tekorten in 2014 zouden zijn ontstaan, maar dat valt nog mee. Komt mede door de economische crisis, waardoor er veel mensen van buitenaf voor het onderwijs hebben gekozen en docenten hun pensioen uitstelden. Ook heeft het meegespeeld dat de klassen in het voortgezet onderwijs groter zijn geworden. Als er dertig in plaats van 25 leerlingen in een klas zitten, scheelt dat flink in fte. Daardoor heeft het gevoel geleefd dat er minder banen in het onderwijs beschikbaar waren dan gedacht, maar dit is niet zo. De grote uitstroom zie je nu pas op gang komen.

Laat je omscholen en zit gebakken

Door die uitstroom lopen de problemen in zogenaamde tekortvakken op. Dat zijn vakken waarin een groot tekort aan vakbekwame docenten is. Vooral scheikunde, natuurkunde en wiskunde hebben daar mee te maken. Al beginnen de tekorten aan leraren Nederlands, Engels en Duits ook op te lopen. Het tekort zal met name ontstaan voor docenten met een eerstegraadsbevoegdheid. Als je vijftig bent en je laat je omscholen, dan is dat een perfecte kans. Zo’n omscholingstraject duurt standaard vier jaar, maar als je veel ervaring hebt kun je het traject ook in twee jaar afronden. En ook al doe je er vier jaar over, dan ben je misschien net 55 jaar en zit je voor de rest van je carrière gebakken.

In een minder gebouw pis je naast de pot

De tekorten zijn het grootst in de exacte vakken, omdat daar vanuit de lerarenopleiding weinig interesse voor is. Dat wordt ook niet echt gestimuleerd. Er zijn wel topopleidingen binnen het voortgezet onderwijs die insteken op natuurwetenschappen, maar die afgestudeerden komen in de chemiesector te werken, niet in het onderwijs. In het bedrijfsleven kun je nu eenmaal meer geld verdienen en carrière maken. Er worden dus heel weinig afgestudeerde docenten natuurwetenschappen verwacht. En als je goed bent, word je door een school vastgelegd. Dus de scholen die minder staan aangeschreven of die in een minder gebouw zitten, pissen naast de pot. Er zijn scholen die letterlijk nul reacties krijgen op vacatures die ze uitzetten.

Wel bloemen, geen vervanger

Scholen maken daar zelf ook fouten in. Gaat een docent weg bij een school, dan krijgt hij een bos bloemen en dat was het dan. Er wordt vaak niet (snel genoeg) geanticipeerd op een vervanger. Scholen erkennen het probleem van een moeilijk te vinden vervanger meestal wel, maar weten niet hoe ze het kunnen oplossen. Als ik vraag naar uitstroomprocedures bij scholen, dan zijn ze daar vaak helemaal niet mee bezig.

De 55-plusser vangt het wel op

De politiek zegt dat de salarissen omhoog moeten om de verschraling in het onderwijs tegen te gaan, maar ik denk niet dat dat het verschil gaat maken. Een basissalaris van 2.950 in plaats van 2.800 euro zorgt echt niet voor een omslag. Ik denk dat de grootste kansen liggen in het aantrekkelijker maken van het vak. Een combinatie maken van het docentschap en de praktijk. Scholen kunnen er ook voor kiezen om leraren te rouleren, zodat die meer afwisseling hebben. Maar dan nog moet iemand wel eerst kiezen voor het vak en dat is een grote slag om te maken. In de tussentijd zijn er gelukkig nog veel enthousiaste 55-plussers die de tekorten (enigszins) kunnen opvangen.